بعد از جنگ چه باید کرد؛ لزوم بازگشت به مردم

جارستان: عباس عبدی در یادداشتی با عنوان «اختلاف ریشه‌ای درباره پیشنهاد دکتر مسعود نیلی» در روزنامه اعتماد نوشت:

یادداشت آقای دکتر مسعود نیلی در سرمقاله روزنامه دنیای اقتصاد در ۷ تیر تحلیلی محوری را برای مجموعه نیروهایی که خواهان عبور از این وضعیت هستند، ارایه کرده است و خواهان همفکری در این موضوع شد.

نیلی یادداشت خود را با عنوان «ایران و دوراهی سرنوشت‌ساز» درباره آینده نوشته و به‌طور خلاصه می‌گوید که همه‌چیز بستگی به این دارد که ما از این جنگ ۱۲روز چه آموخته باشیم؟ سرنوشت کشور ما را، نه نقض آتش‌بس‌ها یا پایبندی به آن، بلکه نوع نگاه خودمان، به جهان و داخل تعیین می‌کند. نیلی دو نوع نگاه را در ایران رو در روی هم و در عین حال در بسیاری از مقاطع در کنار هم می‌بیند. یک نگاه، حکومت را منحصرا، میدان درگیری و عرصه مبارزه تعریف می‌کند. نمود این مبارزه در بُعد روابط خارجی، درگیری فعال با قدرت‌های بزرگ غربی به عنوان یک وظیفه ‌محوری است. این نگاه، خود را تنها پرچم‌دار ظلم‌ستیزی می‌داند و هرگونه محاسبه توازن قدرت و نتیجه‌گرایی را بازی در زمین دشمن قلمداد می‌کند.

از نظر نیلی نگاه دیگر، حکومت را ناشی از اراده مردم می‌بیند. جامعه محور اصلی است و حکومت به اموری می‌پردازد که جامعه یا نمی‌تواند انجام دهد  یا اگر انجام دهد، پرهزینه است. هزینه اداره کشور را مردم با همه تنوعی که دارند، می‌پردازند. پس با همین تنوع، حق دارند حاکمان را بر حسب میزان صلاحیتشان در ارایه خدمات، انتخاب کنند و مستمرا مورد ارزیابی و کنترل قرار دهند. در این نگاه، صلح یک اصل است و به هیچ‌وجه مترادف با پذیرش ظلم نیست.

نیلی در پایان نتیجه می‌گیرد که امروز دقیقا برسر یک دوراهی سرنوشت‌ساز از نظر حکمرانی قرار داریم، و طبعا یکی از این دو راه را باید در پیش گرفت.

این رویکرد آقای نیلی نتیجه و معنای روشنی دارد. ایده‌های جزیی و فنی بد نیست ولی هیچکدام راه‌حل ایران نیست. من نمی‌گویم که کدام از این دو نگاه تقدم یابد، ولی معتقدم که بازگشت به مردم، یعنی همان ۸۶ میلیون نفر ایرانی، بدون تبعیض و بدون گزینش، بدون حذف، راه نجات ایران است. اگر نگاه اول هم در این فرآیند بازگشت به مردم، غالب و پیروز شود، شخصا مخالفتی ندارم ولی تمامی شواهد نشان می‌دهد که با فاصله زیاد، مردم در پی نگاه دوم هستند. مشکل اینجاست که نگاه اول چون پایگاه اجتماعی و سیاسی کافی برای تبدیل شدن به اکثریت را ندارد، مجبور است دست به اقدامات بدتری بزند. تندتر کردن مواضع و درخواست و ایده‌های نابخردانه چون ترور و اعدام این و آن و ایجاد هزینه برای کشور ریشه در همین مساله دارد.‌گرچه آقای دکتر نیلی صریح نگفته‌اند، شاید که وی تغییر و اصلاح رویکرد خارجی را مساله اصلی و مقدم می‌داند، ولی بنده معتقدم که مساله اصلی همان تغییر رویکرد داخلی است. پذیرش حق مردم در تعیین مدیران جامعه و در صورت نیاز تغییر آنان و اعمال اراده مردم در همه امور موضوع بنیادی است. این ایده را بلافاصله پس از برجام هم نوشتم که مساله اصلی و ریشه‌ای وضعیت سیاست داخلی است. باید اطمینان داشت که با اصلاح سیاست داخلی، به‌طور  عادی سیاست خارجی نیز در مسیر متعادلی قرار می‌گیرد، ضمن اینکه برای پیشبرد سیاست خارجی، قدرت ملی را نیز افزایش می‌دهد. باید از مباحث و راه‌حل‌های جزیی عبور کرد. سیاست خارجی ایران نیز می‌تواند از تنش‌های موجود خارج شود. کافی است که در دل نظم موجود بین‌الملل رفتار کنیم./ اعتماد